گروه اقتصادیخبرگزاری تسنیم؛ پرونده “باجِ باجه”؛ بخش ۲۰۱ – روسیه پس از فروپاشی بلوک شرق، بزرگترین میراث‌دار شوروی بود؛ و به همین دلیل بزرگترین بحران‌ها نیز از شوروی به این کشور منتقل شد؛ به‌گونه‌ای که بلافاصله پس از تجزیۀ شوروی، ابرتورم در روسیه در سال‌های ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۵ ارقام ۸۷۴، ۳۰۸ و ۱۹۷ درصد را ثبت کرد. پس از کنترل نسبی شرایط، مجدداً با سررسید بدهی‌ها و شوک کاهش قیمت نفت در آستانۀ هزاره سوم نیز تورم این کشور به ۸۵درصد رسید.

در همین زمینه بیشتر بخوانید

این شرایط طی دهۀ ۱۹۹۰، موجب شد روسیه در سال ۱۹۹۸ سه صفر از روبل خود را حذف کند. به این ترتیب، واحد پولی جدید با نرخ ۱۰۰۰ روبل قدیم = 1 روبل جدید معرفی شد. این اقدام به منظور افزایش اعتماد عمومی به روبل و کنترل اثرات تورم فزاینده انجام شد. علاوه بر حذف صفرها، دولت سیاست‌های مکملی از جمله مدیریت نرخ ارز، افزایش ذخایر ارزی و اصلاح سیاست‌های پولی را به اجرا گذاشت. 

چرا روسیه ناچار به این تغییر شد؟

چندین عامل کلیدی باعث شد روسیه به اصلاح نظام پولی خود روی بیاورد:

بحران بدهی دولت: در دهه ۱۹۹۰، روسیه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، با مشکلات شدید اقتصادی مواجه شد. یکی از مهم‌ترین این مشکلات، انباشت بدهی‌های داخلی و خارجی بود که در سال ۱۹۹۸ به اوج خود رسید. دولت دیگر قادر به بازپرداخت بدهی‌های خود نبود و در اوت ۱۹۹۸، ناتوانی خود را در پرداخت بدهی‌های داخلی و خارجی اعلام کرد.

کاهش قیمت نفت: روسیه به‌شدت به درآمدهای نفتی وابسته بود. در دهه ۱۹۹۰، کاهش قیمت جهانی نفت باعث شد که درآمدهای ارزی این کشور به‌شدت کاهش یابد و در نتیجه، روبل دچار سقوط آزاد شد. وابستگی شدید به صادرات نفت و ضعف در تولید داخلی، یکی از ریشه‌های اصلی بحران مالی این کشور بود.

فرار سرمایه و بحران بانکی: بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی به وضعیت اقتصادی روسیه، منجر به خروج گسترده سرمایه از کشور شد. به دنبال این روند، بانک‌های روسی یکی پس از دیگری دچار ورشکستگی شدند. بحران بانکی فشار مضاعفی بر اقتصاد گذاشت و سبب شد که روبل با نرخ‌های غیرقابل کنترل در برابر دلار سقوط کند.

تورم و کاهش قدرت خرید مردم: در سال ۱۹۹۸، تورم در روسیه افزایشی شد و در سال ۱۹۹۹ به ۸۵درصد رسید. ثبت ابرتورم سرسام‌آور طی سال‌های دهۀ ۱۹۹۰، موجب شد قدرت خرید مردم کاهش یابد و نارضایتی اجتماعی افزایش پیدا کند. در چنین شرایطی، دولت چاره‌ای جز اصلاح پولی و حذف صفرها از روبل نداشت.

اصلاحات پولی روسیه باعث شد روبل بطور موقت ارزش خود را حفظ کند این اقدام همچنین فرآیندهای حسابداری، قیمت‌گذاری و مبادلات تجاری را تسهیل کرد، و اعتماد عمومی به پول ملی را اندکی بهبود داد. درعین‌حال کسانی که پس‌اندازهای خود را به روبل نگه داشته بودند، متحمل ضرر شدند. اصلاحات پولی به‌تنهایی نتوانست مشکلات بنیادین اقتصاد روسیه را حل کند و با وجود این اصلاحات، خروج سرمایه از کشور همچنان ادامه داشت و بازارهای مالی ناپایدار باقی ماندند.

آیا این نسخه برای اقتصاد ایران قابل تطبیق است؟

تجربه روسیه نشان می‌دهد که حذف صفر از پول ملی اگرچه در کوتاه‌مدت اثرات مثبتی دارد، اما بدون تغییرات ساختاری، یک درمان مقطعی است و به تنهایی نمی‌تواند یک اقتصاد بحران‌زده را نجات دهد. ایران نیز مانند روسیه با مشکلاتی نظیر تورم مزمن، وابستگی به نفت، بی‌اعتمادی به پول ملی و خروج سرمایه مواجه است. اما اجرای اصلاحات پولی بدون پیش‌زمینه‌های لازم، نتیجه‌ای جز یک تغییر ظاهری نخواهد داشت.

برای اینکه ایران بتواند از تجربه روسیه درس بگیرد، باید ابتدا اصلاحات ساختاری اساسی در سیاست‌های پولی و مالی خود انجام دهد. از جمله این اصلاحات می‌توان کنترل تورم و نقدینگی، تقویت تولید داخلی، اصلاح نظام بانکی، و ایجاد ثبات در سیاست‌های اقتصادی اشاره کرد.

انتهای پیام/