جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده پس از آن که اشاره کرد جنگ روسیه در اوکراین ژئوپلیتیک جهانی را تحت تأثیر قرار داده است، گفت: «یک نظم جهانی جدید وجود خواهد داشت و ما باید آن را رهبری کنیم». دور از زمین، این نظم جهانی جدید پدید آمده است.
به گزارش Bloomberg، درست مانند دوران اسپوتنیک و آپولو در بیش از نیم قرن پیش، رهبران جهان دوباره برای دستیابی به تسلط در فضای ماوراء زمین رقابت می‌کنند. اما یک تفاوت بزرگ وجود دارد در حالی که ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی مجموعه‌ای از قوانین مشترک را در سازمان ملل متحد وضع کردند، این بار ابرقدرت‌های برتر جهان حتی نمی‌توانند بر روی اصول اولیه برای اداره نسل بعدی فعالیت‌های فضایی به توافق برسند.
عدم همکاری ایالات متحده و چین در زمینه اکتشافات فضایی به ویژه در عصری که فضا شلوغ‌تر می‌شود خطرناک است. ناتوانی آن‌ها در همکاری در فضا، درگیری بر سر استخراج بالقوه صد‌ها میلیارد دلار منابع در ماه و جا‌های دیگر را به دنبال دارد. مالکوم دیویس که درباره سیاست فضایی تحقیق می‌کند، گفت: “نگرانی ما در غرب بیشتر این است که چه کسی قوانین فضا را تعیین می‌کند، به ویژه دسترسی به منابع. ” او افزود: “بزرگترین خطر این است که شما دو مجموعه قانون مخالف دارید.”

توافقنامه آرتمیس
ژئوپلیتیک فضا، زمانی مرزی بود که رقبا را به نفع نوع بشر گرد هم می‌آورد، اکنون بازتاب رقابت روی زمین است که ایالات متحده و متحدانش را در برابر چین و روسیه قرار می‌دهد همچنین در ارتباط با این موضوع رسانه‌های دولتی چین هشدار داده اند که ایالات متحده اکنون می‌خواهد یک “ناتوی فضایی” ایجاد کند. در مرکز مناقشه، پیش نویس توافقنامه آرتمیس توسط ایالات متحده قرار دارد که این توافقنامه مجموعه‌ای از اصول غیر الزام آور برای کنترل فعالیت در ماه، مریخ و فراتر از آن است.
این توافقنامه که ناسا می‌گوید بر اساس معاهده فضای ماورای جو در سال ۱۹۶۷ پایه‌گذاری شده است، شالوده تلاش آژانس فضایی برای قرار دادن فضانوردان بر روی ماه در این دهه و آغاز عملیات استخراج عناصر پرسود ماه را تشکیل می‌دهد. تاکنون ۱۹ کشور با حمایت خود از این توافقنامه موافقت خود را ابراز کرده اند. معاون رئیس جمهور آمریکا کامالا هریس در یک سخنرانی گفت، این توافق‌ها بخشی از تلاش دولت بایدن برای ایجاد مجموعه‌ای گسترده‌تر و جامع‌تر از هنجار‌ها در فضا است.
او گفت: “همانطور که به جلو می‌رویم، بر نوشتن قوانین جدید فضا به شیوه‌ای مسئولانه، صلح آمیز و پایدار متمرکز خواهیم ماند. ایالات متحده متعهد به رهبری و الگوبرداری است. ” چین و روسیه مخالفت خود را با این توافقنامه و رهبری آمریکا اعلام کردند و در اوایل فوریه در زمانی که پوتین و شی جین پینگ در پکن، کمی قبل از شروع جنگ اوکراین دیدار کردند، قول همکاری فضایی بیشتری به یکدیگر دادند. آن‌ها به طور مشترک یک پروژه جایگزین در ماه را تبلیغ می‌کنند که می‌گویند دسترسی آن برای همه کشور‌های دیگر باز است: آن‌ها از “ایستگاه بین المللی تحقیقات قمری” نام می‌برند.

یکی از مشکلات اصلی چین با توافقنامه آرتمیس، مقرراتی است که به کشور‌ها اجازه می‌دهد مناطق ماه را به عنوان “مناطق ایمن” تعیین کنند مناطقی در سطح ماه که دیگران باید از رفتن به آن مناطق اجتناب کنند. آمریکا و شرکایش معتقدند که این مقررات باعث می‌شود دیگر کشور‌ها دخالت مضر در فضا نداشته باشند. با این حال، برای چین، مناطق امن به معنای غصب زمین‌های پنهانی است که نقض قوانین بین المللی است. پکن می‌خواهد هرگونه قانون‌گذاری در سازمان ملل حل شود، جایی که می‌تواند روی حمایت گروه وسیع‌تری از کشور‌های مشتاق روابط دوستانه با دومین اقتصاد بزرگ جهان حساب کند.
رقابت فضایی میان آمریکا و چین
چین دلایل خوبی برای مشکوک بودن به تلاش‌های آمریکا در فضا دارد. قانونی در آمریکا برای اولین بار در سال ۲۰۱۱ تصویب شد که ناسا را از بیشتر تعاملات با همتای چینی خود باز می‌دارد و ایالات متحده چین را از مشارکت در ایستگاه فضایی بین المللی ممانعت می‌کند اقدامی که به سادگی باعث شد پکن ایستگاه فضایی خود را بسازد. رئیس برنامه فضایی روسیه، دیمیتری روگوزین، در اواخر آوریل پیشنهاد کرد که روسیه تصمیم به خروج از ایستگاه فضایی بین‌المللی به دلیل تحریم‌های غرب علیه روسیه در حمله به اوکراین گرفته است.
چین اولین کشوری بود که در سال ۲۰۱۹ یک کاوشگر به دور ماه فرستاد و سال گذشته پس از ایالات متحده دومین کشوری بود که مریخ نوردی را روی مریخ فرود آورد. در ۱۰ مارس، چین یک موشک لانگ مارس را از جزیره جنوبی هاینان پرتاب کرد تا محموله را به تیانگونگ، فضاپیمای مداری که پکن قصد دارد در سال جاری تکمیل کند، ارسال کرد و چین را به تنها کشوری تبدیل کرد که ایستگاه فضایی خود را اداره می‌کند. چین در مقدمه برنامه فضایی خود که در ژانویه منتشر شد، گفت: «کاوش در کیهان وسیع، توسعه صنعت فضایی و تبدیل چین به یک قدرت فضایی رویای ابدی ماست.»
Ye Peijian، طراح ارشد اولین کاوشگر ماه چین، در مصاحبه‌ای گفت که چین ممکن است بتواند تا سال ۲۰۳۰ برای اولین بار فضانوردان را به ماه بفرستد. میشل هانلون، یکی از مدیران مرکز حقوق هوا و فضا در دانشگاه می‌سی سی پی و سردبیر مجله حقوق فضایی می‌گوید: «چین واقعاً می‌خواهد به عنوان ناسا در آینده دیده شود. او می‌خواهد آن رهبر باشد. چین احساس می‌کند که زمان چین فرا رسیده است.»
همانطور که ایالات متحده، چین و سایر کشور‌ها ماه را هدف قرار می‌دهند، نیاز به ایجاد قوانین برای جلوگیری از درگیری ضروری‌تر می‌شود. بیل نلسون، مدیر ناسا، در یک جلسه استماع کنگره نسبت به افزایش تنش در فضا بین ایالات متحده و چین هشدار داد.
امکانات موجود در ماه

بر خلاف زمین، ماه ممکن است حاوی مقادیر زیادی هلیوم ۳ باشد، ایزوتوپی که به طور بالقوه به عنوان جایگزینی برای اورانیوم برای نیروگاه‌های هسته‌ای مفید است، زیرا رادیواکتیو نیست. رسانه دولتی چین در سال ۲۰۱۹ اعلام کرد که ماه “گاهی اوقات خلیج فارس منظومه شمسی” نامیده می‌شود و کارشناسان معتقدند ۵ هزار تن زغال سنگ را می‌توان با حدود سه قاشق غذاخوری هلیوم ۳ جایگزین کرد. در حالی که هنوز مدرکی وجود ندارد که هلیوم-۳ بتواند آن چیزی را که مقامات ادعا می‌کنند انجام دهد، محققان چینی در حال حاضر به دنبال عنصر موجود در سنگ‌های ماه هستند که در اواخر سال ۲۰۲۰ توسط یکی از مأموریت‌های چین در ماه به زمین بازگردانده شد.
ماه همچنین می‌تواند به‌عنوان منبع آب و سوخت موشکی ارزشمند باشد. به طور کلی، به نظر می‌رسد که ایالات متحده در جلب نظر کشور‌ها در تفسیر قوانین خود در فضا جلوتر است. رسانه‌های دولتی چین در ماه مارس گزارش دادند که مذاکراتی با آژانس فضایی اروپا، تایلند، امارات متحده عربی و عربستان سعودی برای مشارکت در ماه در جریان است. اما جنگ روسیه در اوکراین احتمالاً این پروژه را برای برخی کشور‌ها کمتر جذاب خواهد کرد.
کشمکش کشور‌ها در ارتباط با موضوع رقابت فضایی
اگرچه چین به تخصص روسیه نیازی ندارد، اما بعید است که پکن در تلاش برای به دست آوردن شرکای بالقوه بیشتر، مسکو را رها کند. مقام ارشد فضایی پوتین قبلاً خواستار همکاری بیشتر با چین شده است. روگوزین، مدیر Roscosmos در مصاحبه‌ای گفت: “ما با دوستان چینی خود خوب کار می‌کنیم. ”

ایالات متحده و چین در ماه‌های اخیر در مورد دو حادثه در سال گذشته مربوط به ماهواره‌های پرتاب شده توسط اسپیس ایکس ماسک که به گفته پکن به طور خطرناکی به ایستگاه فضایی در حال گردش آن نزدیک شده بودند، اتهاماتی را مبادله کردند. پس از تسلیم شکایت چین به سازمان ملل، ایالات متحده اعلام کرد که پکن در این خطر اغراق کرده است.
این امر چین را بیش از پیش عصبانی کرد، زیرا ژائو لیجیان، سخنگوی وزارت امور خارجه، گفت که ایالات متحده به ایمیل‌ها برای بحث در مورد این حادثه پاسخ نمی‌دهد و نگرش مسئولانه لازم را به عنوان یک قدرت فضایی نشان نمی‌دهد. پکن از گذاشته از و تحت فشار قرار گرفتن برای پذیرش اصولی که توسط ایالات متحده به جای سازمان ملل ساخته شده است ناراحت است. تضاد بر سر اینکه چه کسی قوانین را تعیین می‌کند، نشان می‌دهد که جهان کار زیادی برای جلوگیری از برخورد در فضا دارد.
بیشتر بخوانید