گزارش جهانی خطر مجمع جهانی اقتصاد در سال جاری علل و روند ریسک‌ها در ۵ دسته اقتصادی، محیط زیستی، ژئوپولیتیک، اجتماعی و تکنولوژیک را تحلیل و پیش بینی‌های خود از شدت و دامنه ریسک‌ها را ارائه داده است. بر اساس مطالعات و پیش بینی‌های مجمع جهانی اقتصاد، ١٠ خطر اول جهانی در ۱۰ سال آینده […]
گزارش جهانی خطر مجمع جهانی اقتصاد در سال جاری علل و روند ریسک‌ها در ۵ دسته اقتصادی، محیط زیستی، ژئوپولیتیک، اجتماعی و تکنولوژیک را تحلیل و پیش بینی‌های خود از شدت و دامنه ریسک‌ها را ارائه داده است. بر اساس مطالعات و پیش بینی‌های مجمع جهانی اقتصاد، ١٠ خطر اول جهانی در ۱۰ سال آینده عبارتند از؛ ١- ناکامی اقدامات در زمینه تغییر اقلیم ٢- تغییرات شدید آب و هوایی ٣- از بین رفتن تنوع زیستی ۴- فرسایش انسجام اجتماعی ۵- بحران‌های معیشتی ۶- بیماری مسری ٧- خسارات محیط زیستی ناشی از اقدام انسانی ٨- بحران‌های منابع طبیعی ٩- بحران بدهی مالی کشور‌ها ١٠- رویارویی‌های زمینی- اقتصادی.
علل پدیده ریزگردها و گرد و غبار در ایران
آرزو دهقانی مدرس نمایندگی سازمان جهانی بهداشت در ایران، یکی از مهمترین خسارات محیط زیستی ناشی از اقدام انسانی پدیده ریزگردها یا گرد و خاک است، پدیده‌ای که سال‌هاست شهر‌های غربی و جنوب غربی و جنوب شرقی را درگیر کرده است و استان‌های مختلف در هفته‌های گذشته درگیر آن بودند و گرد و خاک حتی به تهران رسید.
دهقانی گفت: ایران روی کمربند خشک کره زمین قرار گرفته و بیش از ۳۰ درصد از مساحت آن را مناطق خشک و نیمه خشک تشکیل می‌دهند و به سبب شرایط اقلیمی و جغرافیایی، مستعد رخداد پدیده گرد و غبار است. خشکسالی، کاهش شدید پوشش گیاهی، ناپایداری جوی در صحرا‌های همجوار و انتقال افقی و قائم ذرات گرد و خاک و تشدید آن بدلیل دخل و تصرف‌های بی رویه موجب اثرات سوئی بر زیست بوم، سلامتی، بهداشت، تولید، حمل و نقل، گردشگری، تشدید آلودگی ها، افزایش مهاجرت و … قبیل شده است.
به گفته دهقانی علاوه بر کم بارشی مستمر سال‌های اخیر که منجر به خشکسالی شده است، مهار نادرست و غیراصولی آب‌های سطحی، برداشت بی رویه آب‌ها زیرزمینی، انحراف سلیقه‌ای مسیر رودخانه ها، تغییر کاربری زمین به صورت غیر اصولی، از میزان رطوبت خاک کاسته و منجر به سست شدن دانه‌های خاک شده و به دنبال وزش باد‌های شدید و حرکت صعودی هوا، انتقال ذرات گرد و خاک و تعلیق آن در سطوح مختلف صورت می‌گیرد.
همسایه‌های ایران که ریزگردها را سوغات می‌فرستند
به گفته این دانشجوی دکترای سلامت در حوادث و بلایا ریزگردها در کشور دو منشاء داخلی و خارجی دارند. مهمترین همسایه کانون ایجاد ریزگرد در کشور بویژه سمت غرب و جنوب غربی کشور، کشور عراق است که عواملی همچون جنگ و ناامنی و مناقشات منطقه ای، عدم توجه و اولویت دولت عراق به مسئله ریزگرد، خشکسالی، بهره برداری نامناسب از منابع طبیعی، سد سازی ترکیه بر روی رودخانه‌های دجله و فرات از جمله منشاء پدیده ریزگرد در غرب و جنوب غربی ایران است. کشور سوریه به دلیل وجود اقلیم خشک و همچنین وجود بیابان، خشکسالی، جنگ، تنش و خرابی در آن و قرار گرفتن در مسیر باد‌های اصلی به سمت عراق و ایران بعنوان کانون منشاء خارجی ریزگرد در کشور است.
دهقانی گفت: از کانون‌های عمده ریزگرد در شرق و جنوب شرق کشور منطقه سیستان و بلوچستان حد واسط سه کشور افغانستان، پاکستان و ایران می‌باشد ماهیت خشک اقلیمی منطقه، محرومیت و خشکسالی‌های متعدد و ناامنی و تنش و بحران جنگ آب در منطقه و سیاست‌های آبی افغانستان از عوامل اصلی ایجاد تشکیل کانون ریزگرد در منطقه است.
کویر‌های ایران علل داخلی ریزگردها در کشور
به گفته مدرس نمایندگی سازمان جهانی بهداشت در ایران، منشاء داخلی ریزگردها نیز کویر مرکزی ایران و دشت لوت است. خشک شدن تالاب‌های جازموریان و هور العظیم نیز در سال‌های اخیر در روند افزایشی گرد غبار در جنوب کشور موثر بوده است.
دهقانی گفت: پدیده گردوغبار تقریبا تمام جنبه‌های بهداشتی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهند. به طور کلی طوفان‌های ریزگرد می‌توانند منجر به تعطیلی مدارس، لغو پروازها، اختلال در عملکرد نیروگاه‌های برق، کاهش منابع آب، اختلال در سیگنال‌های تلویزیونی و از همه مهم‌تر به خطر افتادن سلامت شهروندان و افزایش مراجعات آن‌ها به مراکز درمانی به دلیل مشکلات تنفسی، پوستی، قلبی عروقی و موارد دیگر شوند.
مرگ سالانه ١٣ میلیون نفر به دلیل تغییرات اقلیم
به گفته مدرس نمایندگی سازمان جهانی بهداشت در ایران، این پدیده منجر به آسیب محیط زیست شده و بر میزان زادآوری و کوچ پرندگان، شرایط زیستگاهی حیات وحش، کاهش میزان رویش‌های علفی و همچنین کاهش تنوع گیاهی در کنار موارد کلان‌تری نظیر میزان تشکیل و خصوصیات ابر، میزان نزولات جوی و تغییرات درجه حرارت هوا اثرگذار است.
او گفت: گرد و غبار، با کاهش کیفیت آب از طریق ورود فلزات سنگین و سمی به آن در کنار نازل نمودن کیفیت و سلامت هوا، بر روند رشد گیاهان و موجودات خشک زی و آب زی تاثیر منفی و مخرب داشته و شرایط رویشگاهی آن‌ها و سایر موجودات محیط را با تنگنا‌های متعددی روبرو می‌سازد. همین تغییر در کیفیت آب و هوا ناشی از ریزگردها و گرد و غبار باعث بروز بیماری‌های گوارشی و عفونی می‌شود. سالانه در دنیا ١٣ میلیون به دلیل تغییرات اقلیم فوت می‌شوند.
ریزگردها و این پدیده گرد و غبار قابل مدیریت است؟
دهقانی گفت: پدیده ریزگرد در بسیاری از کشور‌ها اتفاق افتاده است بعنوان مثال در ۱۹۳۰ در آمریکا این پدیده به وقوع پیوست و اغلب ایالت‌ها را درگیر کرد. در این راستا برنامه حفاظت از خاک در سال ۱۹۳۵ در این کشور‌ها اجرا شد. این برنامه شامل چمن کاری‌های گسترده، چرخه سه ساله‌ی کشت گندم و سایر غلات مقاوم در برابر خشکسالی، شخم زمین بدون کاشت محصول، شخم زنی در امتداد خطوط تراز، کرت بندی، کاشت خطی گیاهان، کاشت درختان، محدودیت برداشت آب سطحی بود که به سرعت نتیجه داد.
کنترل و مقابله با ریزگردها، فرایندی زمان‌بر و نیازمند برنامه‌ریزی‌های جامع و کلان است.
بهترین راه کنترل ریزگردها؛ تثبیت خاک و کاهش فرسایش خاکی
به گفته مدرس نمایندگی سازمان جهانی بهداشت در ایران، بهترین راه برای کنترل طوفان‌های گرد و غبار و ریزگرد، تثبیت خاک‌ها و به حداقل رساندن پدیده فرسایش خاکی است. برای این کار روش‌های مختلفی وجود دارد.
استفاده از گیاهان شامل گیاهان بوته‌ای، درختچه‌ای و درخت‌ها یکی از مهمترین روش‌های تثبیت خاک است که سازگاری بسیار بالایی نیز با محیط زیست دارد. ستفاده از حصارها، کمربند‌های حفاظتی و پوشش‌های گیاهی و درختان بادشکن وهمچنین حصار‌های منحرف کننده از موارد دیگری هستند که با کاهش سرعت و یا انحراف باد‌ها از مکان‌هایی که دارای بافت سست خاکی هستند، از وقوع گرد و غبار جلوگیری می‌کنند.
دهقانی گفت: از دیگر راهکار‌های قابل اجرا برای مدیریت گرد و غبار و ریزگردها شامل بررسی ویژگی‌های اقلیمی منطقه و بررسی شدت و دوره تناوب خشکسالی و اثرات طولانی مدت و اقلیمی ریزگرد، ساخت دیوار بادشکن و ایجاد دیوار‌های درختی در مسیر وزش باد، ایجاد شبکه دیده بانی سامانه‌ها و تقویت سامانه هشدار سریع، تقویت سامانه‌های پیش بینی زمان وقوع پدیده گرد و غبار، حمایت از جنگل کاری در پهنه دامنه‌ای زاگرس و البرز است.
به گفته دهقانی برای مدیریت پدیده گرد و غبار در حوزه سلامت باید از استراتژی‌های سازگارانه استفاده شود. در صورت عدم استفاده از اقدامات و استراتژی‌های سازگاری، تقاضای بیشتر جهت دریافت خدمات درمانی به دنبال اثرات این تغییرات بر سلامت و افزایش بار بیماری ایجاد خواهد شد. اقدامات سازگاری، در واقع انجام یک استراتژی پیشگیرانه است که اثرات منفی بهداشتی ناشی از گرد و غبار را با روشی مقرون به صرفه به حداقل برساند ودر عین حال به رفع آن کمک کند.
راهکار‌هایی برای نظام سلامت در هنگام مواجهه با ریزگردها
مدرس نمایندگی سازمان جهانی بهداشت در ایران گفت: استفاده از راهکار‌های بومی شده سازگاری بایستی به عنوان یک استراتژی ضروری و اولویت کاری مدیران و سیاستگذاران حوزه سلامت و سایر حوزه‌های مرتبط باشد. تمرکز بر درک خطر پدیده گرد و غبار، آموزش و توانمندسازی افراد جامعه و تبیین راهکار‌های سازگاری ملی، منطقه‌ای و محلی، می‌تواند میزان آسیب پذیری مردم در حوزه سلامت را کاهش دهد. تقویت زیرساخت‌های حوزه سلامت، توانمندسازی ارائه دهندگان خدمات سلامت، استفاده از فناوری‌های نوین در حوزه هشدار اولیه، ارزیابی پدیده و ارائه خدمات، بارکاری و مالی ناشی از تأثیرات سلامت را کاهش داده و منجر به سازگاری مجموعه سلامت خواهد شد.
به گفته دهقانی تنفس گرد و خاک معلق در هوا، سلامت افراد به ویژه بیماران تنفسی و قلبی را تهدید می‌کند، از همین رو لازم است، تا حد امکان از خروج غیرضروری از منزل و تردد بی‌مورد در معابر شهری خودداری کنید. در صورت وجود بیماری قلبی، تنفسی، ابتلاء به آسم، در فضای باز فعالیت ننموده و تا حد امکان از حضور در سطح شهر خودداری کنید.
مدرس نمایندگی سازمان جهانی بهداشت در ایران گفت: کودکان و سالمندان نیز از حضور در سطح شهر خودداری کنند. در صورت لزوم خروج از منزل یا محل کار، حتماً از ماسک مناسب جهت جلوگیری از تنفس هوای آلوده استفاده کنید.
مصرف شیر، ماست کم‌چرب، میوه و سبزیجات تازه و مایعات را برای دفع سموم از بدن افزایش دهید. از پیاده روی و روزش در فضای باز خودداری کنید.
