رسول سلیمی: در حالی حمله مسکو به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ باعث محدودیت‌های مالی غرب بر روسیه شد که رهبران امریکا و اتحادیه اروپا تجارت پایدار چین با روسیه را که متهم به کمک به مسکو برای دور کردن تحریم‌ها است، محکوم کرده اند.

غربی‌ها معتقدند چین خرید نفت، گاز و سایر صادرات انرژی روسیه را از زمان حمله مسکو به اوکراین به طور چشمگیری گسترش داده است و از سیستم مالی خود برای اجازه دادن به روسیه برای انجام معاملات بدون محدودیت غرب» استفاده کرده است. این در حالی است که سفارت چین در واشنگتن از رویکرد پکن در مورد روسیه و جنگ در اوکراین دفاع کرده و گفته روابط تجاری عادی این کشور “بالاتر از پیشبینی ها” است و پکن نیازی به فروش سلاح به مسکو ندارد.

کارشناسان روابط بین‌الملل می‌گویند تحریم‌های غرب تا ماه مارس سال جاری میلادی ۸۰ درصد از تسویه حساب‌های پرداختی بین روسیه و چین را به حالت تعلیق دراورده و به شدت بر روابط تجاری و تجاری عادی این کشورها اثرگذار بوده است. چین و روسیه برای حل معضل سرمایه گذاری بین خودشان، اولویت اصلی را بر ایجاد کانال‌های پرداخت و تسویه حساب جدید برای دور زدن تحریم‌های ثانویه علیه موسسات مالی بنیانگذاری کردند.

پس از تهاجم روسیه و اعمال تحریم‌های متعدد توسط ایالات متحده و اتحادیه اروپا، چین به مهم‌ترین شریک تجاری روسیه تبدیل شده است. هرچند به طور کامل حجم تجارت پیش از جنگ را با کشورهای غربی جایگزین نکرده است اما روسیه در سال ۲۰۲۲ در مقایسه با سال ۲۰۲۱ دو برابر گاز مایع به چین صادر کرد و واردات نفت خام چین از روسیه در ماه مارس به ۱.۶۵ میلیون بشکه در روز رسید و پکن را به بزرگ‌ترین خریدار نفت خام روسیه تبدیل کرد.

غربی‌ها معتقدند روسیه به طور فزاینده‌ای برای حمایت اقتصادی به چین نیاز دارد و چین نیز به نوبه خود به نفت خام و زغال‌سنگ روسیه برای تولید و امنیت انرژی وابسته است. ازاین‌رو این دو کشور نمی‌توانند حتی در شرایط جنگی از همکاری با یکدیگر دست برداشته و یا متأثر از تحریم‌های غرب با یکدیگر همکاری نکنند.

اما در شرایط تحریم‌های امریکا علیه روسیه، بانک‌های چینی که مشتاق تحریم‌ها نیستند، چندین معامله مربوط به روسیه را پس از اخراج مسکو از شبکه سوئیفت که متشکل از ۱۱، ۰۰۰ موسسه مالی است متوقف کرده اند. پیش از این، قطع ارتباط با سوئیفت ایران را نیز بعد از خروج ترامپ از برجام و به دنبال تحریم‌های پیچیده اقتصادی هدف قرار داده بود و شرکت‌ها و بانک‌ها و موسسات مالی در ایران از انتقال پول به اروپا و امریکا منع شده بودند. از این رو تجربه ایران برای چین و روسیه که اقتصاد آنها بیش از ایران به تجارت جهانی گره خورده است، با بهای بیشتری همراه بود.

تجارت چین و روسیه در سال ۲۰۲۳ با ۲۶.۳ درصد افزایش به ۲۴۰.۱ میلیارد دلار رسید، اما سرمایه گذاری مستقیم چین در روسیه تنها ۰.۳۶ درصد از کل سرمایه گذاری چین در سایر کشورها را تشکیل می‌دهد. در چنین شرایطی تسویه حساب روس‌ها برای تجارت با چینی‌ها اغلب با تاخیر همراه شده زیرا بانک‌های چینی با دقت مراقب آن هستند تا در شمول تحریم‌های امریکا قرار نگیرند. در کوتاه مدت نیز چین باید از طریق بانک‌های کوچک‌تر منطقه ای که در حال حاضر فعالیت می‌کنند اما فاقد تجربه با غرب هستند، به دنبال تسویه حساب باشند. موضوعی که توانسته تاثیر منفی بر اقتصاد این دو کشور داشته باشد.

در چنین شرایطی کارشناسان اقتصادی چینی این ایده را مطرح کردند که چین و روسیه باید از پلتفرم‌های بومی خود برای انتقال پول استفاده کنند خود استفاده کنند. در این مسیر پیشنهادی، چین و روسیه از بانک‌های گمنام که در سایر کشورها مستقر هستند برای تسویه پرداخت‌ها استفاده خواهند کرد.

در چنین شرایطی بانک‌های کوچک‌تر چینی خواهند توانست از ظرفیت مؤسسات مالی جدید که دور از چشم وزارت خزانه‌داری امریکا فعالیت می‌نمایند استفاده کنند. چین به این دلیل به دنبال ایجاد پلتفرم‌های بومی برای ایجاد ارتباط با روسیه است که ممکن است بانک‌های کوچک‌تر چین در صورت تبادل مالی با روسیه، پول خود را از دست بدهند و مشمول تحریم‌های امریکا شوند. چه آنکه استفاده از سیستم پرداخت بین‌بانکی، بانک‌ها را از پذیرش خطرات واکنش از غرب در امان نگه نخواهد داشت.

ازاین‌رو ناظران سیاسی می‌گویند احتمالاً چین از یک چهارچوب جدید برای انجام معاملات با روسیه استفاده خواهد کرد که این چارچوب به یوان چین متکی است. از سوی دیگر در خارج از سیستم‌های مالی رسمی، چین و روسیه خواهند توانست همکاری‌های اقتصادی خود را با کاهش هزینه‌ها و مالیات از طریق شرکت‌های کوچک یا متوسط افزایش دهند و از این مسیر شرکت‌های بزرگ را با خطر مواجه نکنند. گزارشات منتشر شده در رسانه ها حاکی از آن است که سهم صادرات روسیه به یوان تا سپتامبر ۲۰۲۲ به ۱۴ درصد افزایش یافته که در مقایسه با قبل از شروع جنگ کمتر از نیم درصد بود.

چه آنکه با وجود محدودیت‌های صادراتی ایالات متحده باهدف مسدودکردن دسترسی مسکو به تراشه‌های ساخت امریکا و سایر فناوری‌ها، روسیه قادر به خرید نیمه‌هادی‌های ساخت ایالات متحده در معاملات با شرکت‌های کوچک و متوسط مستقر در چین بوده است.

از سوی دیگر چین در یک ابتکارعمل با روسیه برای حق استفاده و توسعه مسیرهای ارتباطی رودخانه تومن که مرز روسیه و کره شمالی را تشکیل می‌دهد و به دریای ژاپن یا دریای شرق مرتبط می‌شود، مذاکره می کند. این رودخانه که مرز شمال شرقی کره شمالی با چین و روسیه قرار دارد در پایان مسیر خود به دریای ژاپن می‌ریزد و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های تبادل تجاری بین روسیه و چین برای دور زدن تحریم های امریکا شناخته می‌شود. راهکاری که نقش تعیین کننده بنادرتجاری را بیش از هر زمانی برای مقابله با تحریم ها برجسته می کند.

۳۱۱۲۱۳