گروه کتاب و ادبیات خبرگزاری هنر ایران – آشنایی با فرهنگ و رسوم ملل مختلف، جذابیت بالایی دارد. این آشنایی گاه با سفر به دور و نزدیک عالم به دست می‌آید و گاه با خواندن تجربیات و مشاهدات سفر کرده‌ها. با همین رویکرد برشی از کتاب «سوغات مسقط» را با هم مرور کنیم. در این […]
گروه کتاب و ادبیات خبرگزاری هنر ایران – آشنایی با فرهنگ و رسوم ملل مختلف، جذابیت بالایی دارد. این آشنایی گاه با سفر به دور و نزدیک عالم به دست می‌آید و گاه با خواندن تجربیات و مشاهدات سفر کرده‌ها.
با همین رویکرد برشی از کتاب «سوغات مسقط» را با هم مرور کنیم. در این برش راوی مشاهدات خود از روزهای اربعین در زنگبار را روایت کرده است.
ناشر کتاب «مرکز پژوهشی و آموزشی کوثر»، اثرش را این‌گونه معرفی می‌کند: «در این کتاب ما با روایت جذاب و شیوای بهمن اکبری رایزن فرهنگی ایران در عمان به کوچه پس کوچه‌ها‌ی زندگی زیبای عمانی‌ها سفری داشته‌ایم. فردی خوش‌اخلاق و خوش‌برخورد که روحیه‌ی باز و فرهنگی او در پدیدآمدن این کتاب نقش به سزایی داشت. انسانی تلاش‌گر و بی‌قرار که در مدت سه سال زندگی در عمان زیر و بم مسائل گوناگون عمان را به منظور برقراری پیوندهای فرهنگی و تمدنی مد نظر قرار داده و کارهای ماندگار و به یادماندنی نیز از خود بر جای گذاشته است. در کنار این روایت، توضیحات و پیوست‌هایی نیز به منظور کمک به فهم مسائل عمان نیز در کتاب آورده شده است.»
برشی از کتاب «سوغات مسقط» به انتخاب کانال ایتایی بدون مرز:
عمانی‌ها وجاهت و چهرهٔ خوبی در زنگبار دارند؛ یعنی علما و امامان اباضی، سابقهٔ زورگویی سفیدها علیه سیاهان را در منطقه ندارند. درحالی‌که زنگبار مهد فروش برده بوده است. عنوان بردگان زنگی هم که می‌گفتند، متعلق به همین زنگبار است. اینکه اصطلاحا می‌گویند سفید سفید یا سیاه سیاه، رومی روم یا زنگی زنگ. زنگبار درواقع بندر زنگ‌ها بوده است برای فروش بردگان که به مناطق مختلف برده می‌شدند؛ ولی خاطرهٔ برده‌داری و استبداد را از عمانی‌ها به یاد ندارند و از عمانی‌ها به‌عنوان مردم و سلاطین خوب یاد می‌شود. خودم هم در زنگبار به‌عنوان مأمور فرهنگی در کشور تانزانیا بودم. خصوصا در ارتباطی که با شیعیان داشتم. روز عاشورا در زنگبار تعطیلی رسمی است. روز اربعین هم همین‌طور؛ چون خیلی اهمیت دارد و همهٔ شیعیان خوجه و شیعیان آفریقایی هرجای جهان که باشند، خودشان را معمولاً برای اربعین به زنگبار می‌رسانند. (اوج عزاداری شیعیان زنگبار روز اربعین است. شیعیان این دیار از کشورهای گوناگون از جمله کنیا، ماداگاسکار، انگلستان و آمریکا چند روز قبل از اربعین عازم زنگبار شده و سه روز متوالی به عزاداری می‌پردازند. در این ایام بیشتر مسافرخانه‌ها و هتل‌ها مملو از شیعیان است. برنامهٔ اطعام عزاداران نیز تدارک دیده می‌شود. یکی از غذاها، خورشتی شبیه قیمه است و طبخی مانند آش دارند. نوحه‌خوانی به زبان اردو، عربی و فارسی رواج دارد.)
اربعین در زنگبار خودش قصهٔ خیلی بزرگ و زیبایی دارد. ایام شهادت سیدالشهدا در همه جای آن و در حسینیه‌ها مراسم وجود دارد؛ ولی برای اربعین در زنگبار پایگاه بوده است؛ به این مفهوم که تجمع می‌کردند و دسته‌های عزاداری راه می‌افتادند و تحت حمایت علما و امامان اباضی (بنابر اندیشهٔ سیاسی اباضی، امامت فردی آشنا به دین و عادل با انتخاب صورت می‌گیرد. در سال‌های میانی قرن بیستم، این نظام سیاسی با فشار دولت مدرن عمان به نظام افتاء تغییر یافت و قدرت سیاسی امامان اباضی که به مرکزیت نزوی برقرار بود، محدود و سرکوب شد. آخرین امام اباضی نیز که با حمایت عربستان سعودی در پی افزایش حوزهٔ نفوذ خود بود، در پی درگیری‌ها به عربستان متواری شد.) قرار می‌گرفتند، گزارش‌هایی درباره اربعین در زنگبار نوشته‌ام. (مراسم اربعین حسینی همه‌ساله در اربعین برگزار می‌شود. این مراسم به مدت سه روز و سه شب در اماکنی از جمله محفل شاه خراسان، امام‌بارهٔ مسجد قوه‌الاسلام، مسجد قه‌الاسلام، محفل بی‌بی‌فاطمه و محفل عباس (ع) برگزار می‌شود.) خوجه‌ها در آنجا [زنگبار] اثناعشری هستند. این خوجه‌ها همان هندی‌های شیعه اسماعیلی بودند که بعد ۱۲ امامی می‌شوند. این‌ها همه خودشان را به تعزیه‌خوانی حسینی که در زنگبار هست، می‌رسانند. جالب هم این است که چون در آنجا شیرازی‌ها ساکن بودند، سبک سینه‌زنی هم در شیعیان عمان و هم شیعیان زنگبار به شکل جنوبی یا بوشهری دیده می‌شود. سینه‌زنی بوشهری آهنگ خاصی دارد. به قول عرب‌ها خم می‌شوند دو سینه و یک سینه و نیم و دوباره بلند می‌شوند. حتی اشعار نوحه‌ای که در عمان و زنگبار داریم، فارسی هستند. همان‌طور که ما نوحه‌های عربی می‌خوانیم. اگر نوای سینه‌زنی را جستجو کنید، صدای آن‌ها را برایتان می‌آورد. از شعرهایی که معروف است، علی‌اصغر زینب است. این مرثیه‌ها را در نوحه‌خوانی‌شان به زبان فارسی می‌آورند و چون از قدیم ایرانی‌ها، از جمله شیرازی‌ها و بوشهری‌ها، به آنجا رفته‌اند، این سبک نوحه‌ها وجود دارد. با همان ضرب و موسیقی دمادم.
در زنگبار احترام ویژه‌ای برای شیعیان قائل هستند. امام اباضی‌ها در زنگبار با شیعیان ارتباطی محترمانه داشتند و بهترین گروهی که این‌ها احترام می‌کنند، شیعیان هستند. شیعیان وقتی از امام اباضی‌ها می‌خواهند که بگوید چه چیزی را به عنوان هدیه می‌پذیرد، می‌گوید برای من بزرگ‌ترین هدیه این است که اجازه بدهید ما روز عاشورا را به طور ویژه عزاداری کنیم. روز عاشورا در زنگبار تعطیل رسمی است. تمام کسب‌وکار تعطیل و این روز معروف به روز حسین است. در شهر دارالسلام که ریشهٔ اصلی زنگبار است، روز حسین گفته می‌شود. روزنامه‌ها هم آن روز را تحت عنوان روز حسین می‌نویسند و به‌عنوان پدیده‌ای فرهنگی به مراسم و معنای آن می‌پردازند.
