بلعیدن قرص برای بیشتر کودکان و حتی برخی از بزرگسالان، دشوار است. پژوهشگران دانشگاه “ام‌آی‌تی” (MIT) و “بیمارستان بریگام و زنان” (BWH) برای سهولت بخشیدن به مصرف این داروها، نوعی ژل دارورسان ابداع کرده‌اند که قورت دادن آن بسیار آسان‌تر است و می‌توان از آن برای تجویز انواع گوناگون دارو استفاده کرد.

به نقل از ام‌آی‌تی نیوز، این ژل‌های ساخته‌شده از روغن‌های گیاهی مانند روغن کنجد را می‌توان در بافت‌های مختلف، از یک نوشیدنی غلیظ گرفته تا ماده‌ای شبیه به ماست تهیه کرد. به گفته پژوهشگران، این ژل‌ها بدون نیاز به یخچال هم پایدار هستند. این ویژگی می‌تواند دسترسی به آن‌ها را برای کودکان ساکن کشور‌های در حال توسعه آسان‌تر کند و برای کودکان هر منطقه دیگری نیز مفید باشد.

“جیووانی تراورسو” (Giovanni Traverso)، استاد مهندسی مکانیک دانشگاه ام‌آی‌تی گفت: این پلتفرم، توانایی ما را در کار‌هایی که می‌توانیم برای کودکان انجام دهیم و همچنین برای بزرگسالانی که در دریافت دارو مشکل دارند، تغییر می‌دهد. این سیستم با توجه به سادگی و هزینه پایین خود می‌تواند تاثیر فوق‌العاده‌ای در سهولت مصرف دارو برای بیماران داشته باشد.

تراورسو و همکارانش در این پژوهش که با بودجه “بنیاد بیل و ملیندا گیتس” (BMGF) انجام شده است، نشان دادند که می‌توانند از ژل‌ها در ارائه چندین نوع دارو برای درمان بیماری‌های عفونی، در همان دوز‌هایی استفاده کنند که معمولا در قرص‌های مورد استفاده در آزمایش‌های حیوانی به کار می‌روند.

بلعیدن آسان

این گروه پژوهشی حدود ۱۰ سال پیش، هنگام کار کردن روی انواع دیگری از سیستم‌های دارورسانی قابل بلعیدن، در مورد راه‌های جدیدی برای آسان‌تر کردن مصرف دارو‌هایی فکر کردند که معمولا به صورت قرص تجویز می‌شوند. راهبرد‌هایی وجود دارند که می‌توانند به سهولت این امر کمک کنند، اما هیچ کدام راه حل کاملی نیستند. برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها و سایر دارو‌ها را می‌توان با آب مخلوط کرد، اما برای این کار، آب باید تمیز باشد و دارو‌ها پس از مخلوط شدن باید در یخچال نگهداری شوند.

پژوهشگران هنگام تلاش برای رسیدگی به این مشکلات، توسعه یک سیستم دارورسانی را آغاز کردند که ارزان، خوش‌طعم، پایدار در دما‌های شدید و سازگار با بسیاری از دارو‌های گوناگون باشد. همچنین، آن‌ها می‌خواستند مطمئن شوند که دارو‌ها نیازی به مخلوط شدن با آب ندارند و این سیستم می‌تواند به صورت خوراکی یا شیاف مصرف شود.

از آنجا که پژوهشگران می‌خواستند فرمول آن‌ها با دارو‌هایی که نمی‌توانند در آب حل شوند کار کند، تصمیم گرفتند روی ژل‌های مبتنی بر روغن تمرکز داشته باشند. چنین ژل‌هایی که با نام “اولئوژل” (oleogel) نیز شناخته می‌شوند، معمولا در صنایع غذایی برای تغییر بافت غذا‌های روغنی و همچنین برای بالا بردن نقطه ذوب شکلات و بستنی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

پژوهشگران، انواع گوناگونی از روغن‌های گیاهی مانند روغن کنجد، روغن پنبه‌دانه و روغن بذر کتان را مورد بررسی قرار دادند. آن‌ها روغن‌ها را با موادی مانند موم زنبور عسل و موم سبوس برنج ترکیب کردند و دریافتند که با توجه به غلظت و نوع روغن و عامل تبدیل‌کننده به ژل می‌توانند بافت‌های متفاوتی را به دست بیاورند. برخی از ژل‌ها در نهایت، بافتی شبیه به یک نوشیدنی غلیظ مانند شیک پروتئینی داشتند؛ در حالی که برخی دیگر بیشتر شبیه به ماست یا پودینگ بودند.

پژوهشگران برای شناسایی ژل‌هایی که خوش‌طعم‌تر هستند، با شرکت “سنسوری اسپکتروم” (Sensory Spectrum) همکاری کردند. آن‌ها به واسطه کار کردن با پنل‌های حرفه‌ای شرکت دریافتند که جذاب‌ترین ژل‌ها، گروهی هستند که از روغن‌هایی ساخته شده‌اند که طعمی خنثی مانند روغن پنبه‌دانه یا طعم آجیلی مانند روغن کنجد دارند.

دارورسانی

پژوهشگران تصمیم گرفتند ژل خود را با سه داروی نامحلول در آب آزمایش کنند که از فهرست دارو‌های ضروری “سازمان جهانی بهداشت” (WHO) برای کودکان انتخاب شده بودند؛ “پرازیکوانتل” (praziquantel) که برای درمان عفونت‌های انگلی استفاده می‌شود. “لومفانترین” (lumefantrine) که برای درمان مالاریا به کار می‌رود و “آزیترومایسین” (azithromycin) که برای درمان عفونت‌های باکتریایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پژوهشگران دریافتند که برای هر یک از این داروها، اولئوژل‌ها می‌توانند دوز‌هایی برابر یا بالاتر از مقادیر قابل جذب قرص‌ها را در آزمایش‌ها روی حیوانات ارائه دهند. همچنین، آن‌ها نشان دادند که یک داروی محلول در آب که آنتی‌بیوتیکی به نام “موکسی‌فلوکساسین هیدروکلراید” (moxifloxacin hydrochloride) است، می‌تواند با موفقیت توسط اولئوژل تحویل داده شود.

محققین برای ایجاد امکان استفاده از این فرمول‌ها در مناطقی که ممکن است به یخچال دسترسی نداشته باشند، آن‌ها را به گونه‌ای طراحی کرده‌اند که بتوانند در دمای ۴۰ درجه سلسیوس، برای چندین هفته و تا دمای ۶۰ درجه سلسیوس برای یک هفته پایدار باشند. چنین دمای بالایی، غیرمعمول است، اما زمانی که دارو‌ها با کامیون‌های بدون یخچال حمل می‌شوند، عجیب نیست.

پژوهشگران، تاییدیه “سازمان غذا و داروی آمریکا” (FDA) را برای اجرای مرحله اول آزمایش بالینی اولئوژل خود دریافت کرده‌اند و امیدوارند آن را طی چند ماه آینده در مرکز پژوهش‌های بالینی بیمارستان بریگام و زنان آغاز کنند.

این پژوهش، در مجله “Science Advances” به چاپ رسید.