روز جهانی محیط‌ زیست هر ساله در تاریخ پنجم ژوئن برای کمک به افزایش آگاهی مردم و ایجاد تغییرات مثبت توسط سازمان ملل متحد و کشورها برگزار می‌شود. امسال این روز به میزبانی سوئد با شعار «تنها یک زمین» با تمرکز بر زندگی پایدار خواستار تغییرات در سیاست‌ها و انتخاب‌ها برای ایجاد زندگی پاک‌تر، سبزتر و پایدار در هماهنگی با طبیعت است.

امروزه موضوع پایداری در حوزه‌های مختلف علمی و اجرایی در سرتاسر جهان از جمله شهرسازی پایدار، اقتصاد پایدار، کشاورزی پایدار، منابع انسانی پایدار و…  مطرح است. در معماری نیز پایداری از موضوعات مهم این رشته محسوب می‌شود و نسبت به سایر رشته‌ها نیاز بیشتری به تغییر و تحول دارد. صنعت ساخت‌وساز به عنوان یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های اقتصادی در جهان و یکی از آلاینده‌ترین صنایع روی کره زمین به دلیل مصرف زیاد منابع طبیعی و تولید پسماند شناخته می‌شود.

وارد آوردن کم‌ترین تخریب به محیط زیست، توجه به گوناگونی زیستی، کاهش آلودگی و ضایعات در طبیعت، کاهش گازهای گلخانه‌ای، کاهش مصرف آب، استفاده از انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر، کاهش زباله و بازیافت آن، استفاده از تجهیزات برقی و مکانیکی پربازده، استفاده از مصالح بومی و قابل بازیافت، حفظ و بازسازی بافت‌های تاریخی از جمله مواردی است که معماری پایدار به آن‌ها توجه دارد.

بنابراین راه‌های بی‌شماری وجود دارد که می‌توان پروژه های معماری را پایدارتر کرد. این پیشرفت‌ها ممکن است به شکل تکنیک‌های ساخت‌وساز پروژه یا ویژگی‌های خاص و نصب شده در پروژه برای استفاده از آن پس از اتمام باشد. معماری پایدار حول سه محور اصلی می‌چرخد: تغییر در الگوهای مصرف انرژی، راه‌کارهای افزایش و بهبود بهره‌وری انرژی و استفاده از منابع صفر یا کم کربن.

در دنیای امروز روند صنعتی شدن و ساخت وساز  بی‌رویه به گونه‌ای است که با افزایش زباله‌ها، نخاله‌ها و پسماندها در طبیعت روبرو هستیم. ادامه این روند بدون در نظر گرفتن راه‌حلی برای این مشکلات می‌تواند آینده ما و این کره خاکی را به طور جدی در معرض نابودی قرار دهد. بنابراین معماران امروزه در پی ارائه پیشنهادات و انجام راه‌حل‌هایی در زمینه‌های مختلف و در جهت بهبود این وضعیت هستند.

بام سبز که اغلب با روف گاردن شناخته می‌شود، یکی از راه‌حل‌های موثر است. بام یک ساختمان با پوشش گیاهی در محیط مناسب بر یک بستر ضد آب پوشیده شده که علاوه بر جنبه زیبایی‌شناختی شهر موجب صرفه‌جویی انرژی، کاهش آلودگی هوا، کاهش انعکاس صدا و نهایتا بهبود محیط زیست می‌شود.

ایده استفاده از مواد و مصالح بازیافتی از دو جهت در معماری مفید است، کاهش هزینه‌های ساخت، پاکسازی و بهبود محیط زیست. استفاده مجدد به این معناست که از محصولات به شکل اولیه آن‌ها بیشتر از یک بار استفاده شود و مزایای آن عدم استفاده از منابع، مواد اولیه، انرژی و همینطور کاهش تولید زباله است. امروزه پیشرفت‌های تکنولوژیکی طیف وسیعی از تکنیک‌ها را برای رسیدن به انرژی پایدار به معماران عرضه کرده است و طراحان آگاهی بیشتری درباره چگونگی نقش ساختمان‌ها در مشکلات محیطی کسب کرده‌اند. بنابراین هر ساختمان باید به گونه‌ای طراحی شود که استفاده از منابع جدید را به حداقل برساند و در پایان عمر مفید خود، منبعی برای ایجاد سازه‌های دیگر باشد. علاوه بر بازیافت ساده، مقدار کربن محصور شده در مواد مورد استفاده در پروژه و استفاده از مصالح محلی هم بسیار حیاتی است.

بحران آب یکی از مهم‌ترین مشکلات زیست محیطی است که کشورها با آن روبرو هستند. بنابراین استفاده از سیستم‌های جمع‌آوری آب باران مزایای اقتصادی و زیست محیطی بی‌شماری را به دنبال دارد از جمله  دسترسی به آب کافی در فصول مختلف سال، کاهش خطر سیل، تامین آب مورد نیاز جهت آبیاری گیاهان، شستشو و با رعایت اصول بهداشتی برای آشامیدن.

معماران و طراحان با توجه به تغییرات اقلیمی و رسیدن به معماری پایدار از فناور‌ی‌های جدید و نوآورانه برای بهبود بهره‌وری انرژی استفاده می‌کنند. با توجه به محدود بودن منابع سوخت فسیلی، ساختمان‌ها، صنایع و دیگر ارگان‌ها به سمت استفاده از دیگر انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، بادی، بیولوژیکی و آبی در راستای توسعه معماری پایدار حرکت کرده‌اند. لذا ایجاد ساختمان‌ها با انرژی صفر نه تنها از طریق پیشرفت‌های تکنولوژی و تکنیک‌های انرژی‌‌های جدید امکانپذیر شده است بلکه در تحقیقات دانشگاهی نیزپیشرفت قابل توجه‌ای صورت گرفته است. نکته قابل تامل این است که ساختمان‌ها با انرژی صفر علاوه بر کاهش مصرف انرژی گرمایشی، سرمایشی و الکتریکی باعث افزایش بازده انرژی ساختمان هم می‌شوند.

به طورکلی سازه‌های آینده، به لحاظ فرایند طراحی و ساخت بسیار متفاوت‌تر از بناهای کنونی خواهند بود و به سبب پیشرفت تکنولوژی، فرایند ساخت‌و‌ساز با سرعت بیشتری انجام خواهد شد. همچنین با پیشرفت نرم‌افزارهای معماری، قدرت تجسم و خلاقیت معماران به تصویر کشیده خواهد شد و ساز‌ها چهره متفاوتی به خود خواهند گرفت. از آنجا که آن‌ها مانند موجود زنده، نفس می‌کشند در مصرف انرژی بسیار تاثیرگذار هستند پس باید به شکلی طراحی شوند که کمترین آسیب را به محیط زیست وارد کنند تا هم سازه و هم محیط زیست اطرافمان ماندگار و پایدار باقی بمانند.

امید است با توجه به تجربه کشورهای پیشرو در این زمینه، به زودی ضوابط ساختمان‌های پایدار در قوانین ساختمانی کشور ما نیز به تصویب برسد تا از روش‌ها نوین معماری بی‌بهره نمانیم.