شنبه, ۳ آذر ۱۴۰۳ / قبل از ظهر / | 2024-11-23
تبلیغات
تبلیغات
کد خبر: 250032 |
تاریخ انتشار : ۰۴ تیر ۱۴۰۳ - ۱۲:۰۲ |
19 بازدید
۰
1
ارسال به دوستان
پ

به‌گزارش گروه ادبیات خبرگزاری هنر ایران، شامگاه یکشنبه سوم تیرماه همزمان با سی و شسمین سالگرد عملیات عاشورایی پد خندق نشست ادبی «د مثل دا» ، ویژه تکریم مادر سردار شهید جان محمد کریمی با حضور جمعی از اهالی فرهنگ و اندیشه کشورهای حوزه ایران فرهنگی با مدیریت علیرضا قزوه و اجرای سید مسعود علوی […]

به‌گزارش گروه ادبیات خبرگزاری هنر ایران، شامگاه یکشنبه سوم تیرماه همزمان با سی و شسمین سالگرد عملیات عاشورایی پد خندق نشست ادبی «د مثل دا» ، ویژه تکریم مادر سردار شهید جان محمد کریمی با حضور جمعی از اهالی فرهنگ و اندیشه کشورهای حوزه ایران فرهنگی با مدیریت علیرضا قزوه و اجرای سید مسعود علوی تبار به میزبانی گروه بین المللی هندیران برگزار شد.

پروفسور سید  سلمان صفوی رییس مرکز بین المللی مطالعات صلح در لندن در آغازنشست در بخشی از سخنان خود با قرائت دو حدیث نبوی «بهشت زیر سایه شمشیرمجاهدین اسلام ست» و « بهشت زیر پای مادران است»، بیان داشت: مجاهد شهید دو فضیلت متعالی «مجاهدت» و «شهادت» را دارد و عضو فعال دو تیپ ایمانی و اجتماعی «مجاهدین» راه حق، عدالت و آزادی و تیپ «شهیدان» مدافع مظلومین  و حق است.

از طرفی این «مادرِ مومن صالح» است که از مکتب تربیتی او «مجاهد فی سبیل الله» تربیت می شود و معراج به مرتبه منیع شهادت می نماید.

رئیس مرکز  مطالعات صلح لندن ادامه داد: شهید جان محمد کریمی نمونه ای از «سپاه شهیدان نور» و مادر شهید جان محمد کریمی نمونه ای برجسته از مادران شهید است که در انقلاب اسلامی فرزندی مومن و غیور در دفاع از میهن، مردم و اسلام تربیت کرد.

 مادر شهید کریمی با الهام ربانی زمان و مکان ورود جسد شهیدش را مطلع شد. الهام ربانی مادر شهید کریمی یاد آور سلسله زنان عفیف در قرآن است که قلب سلیم شان مَهبَط الهامات ربانی شد.

سید مسعود علوی تبار شاعر و فعال فرهنگی بیان داشت: مادر شهید جان محمد کریمی در سالهای دوری از  فرزندش از خدا می خواهد نشانی از فرزند جاویدالاثر او به او بدهد. در سال ۹۴، مادر شهید در خواب می بیند که پنج آمبولانس که حامل پیکر مقدس شهدای گمنام هستند از جاده کنار منطقه سکونت آنها عبور می کنند، در خواب به او گفته می شود که شهید گمنامی که در اولین آمبولانس است پسر او شهید جان محمد کریمی است. با آزمایشهای انجام شده خون و دی ان ای  از مادر و برادر شهید مشخص می شود که رویای مادر رؤیای صادقه بوده و آن شهید گمنام فرزند او شهید جان محمد کریمی است.

علوی تبار افزود:  انتظار ۲۷ ساله به پایان می رسد. هنگام نماز است. مادر شهید می گوید اول نماز می خوانم و بعد به دیدار فرزند شهیدم می روم که نماز از همه چیز واجب تر است.  سپس به دیدار فرزند شهیدش می رود و با گریه و اشک در حالی که خداوند را مرتب شکر می گوید استخوانهای سوخته و کفن شده جگر گوشه اش را در آغوش می گیرد.

وی گفت: این مادر شهید زمانی که خبر شهادت شهید سید ابراهیم رئیسی را می شنود، می گوید: «کاش دوتا جان محمد شهید می دادم ولی هیچ اتفاقی برای آقای رئیسی نمی افتاد».

این فعال فرهنگی تصریح کرد: در همین چند فراز از زندگی مادر شهید، که البته نمونه ای از زندگی تمامی مادران شهداست، ما به صورت توأمان مناجات و توکل و ارتباط با خدا، صبر بی مانند و زینبی، اوج مهر و عاطفه مادری و تربیت اهل البیتی فرزند، توجه کامل به واجبات دینی، از خودگذشتگی و ایثار  را در نهاد زلال و متعهد این مادر گرامی شهید به عینه می بینیم. به درستی که مادران شهدا بهترین الگو برای بانوان ما هستند.

مجموعه ارزشمند اشعار ارائه شده در این محفل به زودی در قالب کتاب رائه خواهند شد.

وی در خاتمه بیان داشت: شهید جان محمد کریمی فرمانده دلاور گروهان قاسم بن الحسن علیه السلام متشکل از رزمندگان استان کهگیلویه و بویر احمد در عملیات غرور آفرین پد خندق در چهارم تیر ماه ۱۳۶۷ بر اثر  اصابت ترکش خمپاره به شهادت می رسد.

IMG_20240623_220249
مادر شهید جان‌محمد کریمی

پروفسور سیده بلقیس فاطمه حسینی شاعر فارسی زبان و استاد دانشگاه های هندوستان در همنوایی با مادر شهید جان محمد کریمی به مطالب ذیل تصریح کرد: ما عزاداران امام حسین علیه السلام با لذت درد ھجر و فراق آشناییم شهادت منزلت بزرگیست وآرزوی هر مومن واقعی شهادت است، خواہ این شهادت در دفاع از وطن باشد یا در راہ خدا.

شهیدان راہ حق طعم آرامش ابدی را می شوند و البته برای بازماندگان این درد ناچشیدہ را تحمل کردن بسیار سنگین است۔ نمی‌دانم به مادر بزرگوار شهید سید جان محمد کریمی تبریک بگویم یا تسلیت عرض کنم که بیست وھفت سال در بارگاہ ایزد منان برای پسر گمگشته ی خود نیایش می کرد۔ سالها یعقوب نشان با یاد پسر  زندگی می کرد۔ وقت تا اینجا رسید که سرخی چهره ی مبارکش زرد و خطوط پیری در صورت او نمایان شد، برتابلوی ذھن و خیالش نقش ھای رنگ وارنگ کودکی و جوانی وھزاران ادای دلفریب،خندہ، گریه و ناز نازنینش به تصویر کشیده می شد.

این شاعر پارسی زبان در ادامه بیان داشت: مدتی گذشت روزی جمعه بود . قبل از عبادت ظهرگاھی این مادر در آیینه خیال نشان اورا می بینید و عریضه ای بر عارض خود از اشک خونین نگاشت آغاز نامه: لا تقنطو من رحمه الله ۔ سپس “الفراق” و پایین ثبت بود “مادر مهجور”

مدتی نگذشت که ندای بشیر بگوشش رسید تابوت ھای گمشدگان جزیره مجنون می آیند وپسرت در اولین تابوت است مادری که عشق است و صبر است و نور، با شنیدن مژدہ از خواب پرید، تجلّی امید برق آسا  تمام وجودش را نورانی کرد، در رگ و ریشه ی محزونش خون تازہ ای جهید  رویایی صادقه بود  ۔می گویند فراق تمام شد ، نه انتظار تمام شد وصال با درد نوینی ھزاران زخم ھای مزمّن را انگور کرد

درود وسلام بر تمام مادران و پدران شھید که در زندگی شکنجه ی ھجران را می کشند و چون در گور می روند لاله ی دلهای شان داغ دارد.

سید تصور مهدی شاعر فارسی زبان و استاد دانشگاه جامعه ملیه اسلامیه دهلی نو دیگر سخنران این نشست بیان کرد: اولین مادری که داغ شهادت پسر را دید حضرت حوا بود. این راه ادامه پیدا کرد و حضرت هاجر فرزندش اسماعیل را به قربانگاه می فرستد. بعد از اسلام در صحنه ی کربلا این جاذبه و ایثار مادران به اوج خود می‌رسد، ام البنین چهار پسر را در راه خدا قربان می کند، زینب عُلیا مقام عون محمد را به قتلگاه می فرستد، مادر حضرت قاسم پسرش را برای شهادت آماده می‌کند، حتی رباب پسر شش ماهه را برای نوشیدن جام شهادت به امام حسین علیه السلام می سپارد.

این استاد دانشگاه دهلی نو افزود:  در دوران دفاع مقدس ما باز شاهد همین نوع از صبر و شکیبایی مادران ایرانی بودیم که از مادران کربلا درس گرفته بودند، هزاران مادر و پدر ایرانی پرورده ی آغوش خودشان را برای اسلام و میهن عزیز با میل روانه جبهه ها کردند و داغ شهادت فرزندانشان را با جان و دل پذیرفتند. که امشب برای یکی از این هزاران مادر بهشتی یعنی مادر گرامی شهید جان محمد کریمی دور هم جمع شده ایم و از صفات فاطمی و زینبی او به یاد دیگر مادران شهید صحبت به میان می آوریم.

در ادامه این نشست که با بداهه نویسی خوشنویسان ایرانی نظیر مسعود ربانی و محسن شعبانی و محمدآرمان حبیب همراه بود و شاعران حوزه ایران فرهنگی برای شجاعت و صبر زینبی مادر شهید جان محمد کریمی اشعار خود را قرائت کردند.

 

 

 برخی از آثار ارائه شده در این محفل

 

 

علی رضا قزوه

بخون آواز دشتی جان محمد

که از جانت گذشتی جان محمد

خدا را شکر بعد بیست و هفت سال

به خونه باز گشتی جان محمد

***

 

نغمه مستشار نظامی

تو لبخند شب ماهو دیدم گلم

دلم تنگ اون روی ماه تو شد

نشستم کنار همین پنجره

دلم بی قرار نگاه تو شد‎

دارم عکس هاتو ورق می زنم

چه حس قشنگی تو لبخندته

همین حس نابه که باعث شده

بدونم همیشه دلم بندته‎

دارم خنده هاتو ورق می زنم

از اون روزای خوب صدات می کنم

تو این خاطرات سیاه و سفید

با این چشم کم سو نگات می کنم

تو این عکس چشمامو بستم که باز

به اون خاطرات قدیمی برم

به اون روزای ساده بچگیت

به اون لحظه های صمیمی برم

نشستی کنار همین پنجره

دل لحظه هامو هوایی کنی

یه تسبیح فیروزه تو دستمه

که حال و هوامو خدایی کنه

نگام می کنی بعد میگی: “حاج خانوم

دعاکن خدا رو سفیدم کنه

دعاکن که مولا شفیعم بشه

دعا کن که عشقش شهیدم کنه”

نگات می کنم، بغضم و می خورم

می گم که ” شهادت سعادت می خواد

دعا می کنم سر بلندم کنی

که اولاد زهرا(س) سراغت بیاد”

خدا حافظی می کنی با همه

دلت بدجورایی هوایی شده

تو این روزا هرکی نگات می کنه

می گه حال و روزش خدایی شده

روزا می گذرن بی قرارم برات

یه حسی میگه پرزده کفترم

دلم عطر و بوی تورو می شناسه

می دونم که برگشتی، من مادرم

دلم لک زده واسه ی اون چشات

دلم لک زده واسه ی دیدنت

دلم لک زده واسه ی خنده هات

دلم لک زده واسه بوییدنت

تو این بیست و هفت سال چشام خواب نداشت

تو خواب قشنگی شنیدم میای

شنیدم تموم شد دیگه انتظار

شنیدم گل رو سپیدم میای

رسیدی، بلند شو گل پرپرم

ببین مادر اومد کنارت نشست

تو دستام گرفتم تن خسته تو

میون کفن استخونت شکست

ولی مادرت مثل کوه محکمه

با این دل که آتشفشونه غمه

فدای سر سرور کربلا

هزار تا شهید داده باشم کمه

غروب زمستونه سنگ مزار

پناه دوتا دست سردم شده

نگاهت تو عکس غرق آرامشه

دعای تو درمون دردم شده

دعا می کنم آخر روضه هام

که مولا حسین(ع) و زیارت کنی

تو هم “جان محمد” فراموش نکن

 تو اون دنیا ما رو شفاعت کنی

***

 

پروانه نجاتی

مادر شهید جان محمد کریمی از سرآسیاب

مادر وداع

مادر صبور انتظار

چشم های خیس

لای لای و شروه های داغ

خواب های خاص دست بین

مادر شهید زود پیر می شود

گیسوان مادر شهید

زودتر سفید می شود

یا به قول آن عزیز

مادر شهید

پیش از آنکه مادر شهید می شود

«شهید»می شود!

مادر شهید با غمش بزرگ می شود

نور می شود

عطر می شود!

***

 

هرمز فرهادی بابادی

دوباره دیدنت آتش به جان زد

اذانی در نماز مادر آورد

رسیدی بعد چندین سال دوری

به خاک کوهگلوی و بویراحمد

***

 

کمیل کاشانی

مادرت خواب دید می آیی

ز آنسوی خاکریز شیدایی

انتظارش به سر رسید آخر

از پس روزهای تنهایی

آمدی سوخته شکسته ولی

تو هنوزم بلند بالایی

سال ها بود پیکرت در خاک

ریشه ی لاله های صحرایی

جان محمد تکاور ایثار

عبرت نسل های فردایی

گل اگر رفت عطر او باقی است

رفتی اما همیشه با مایی

***

 

سید مسعود علوی تبار

ز کام آتش افسون می تراود

ز بام آسمان خون می تراود

سبو در جوش و مستان در خروشند

جنون از خاک مجنون می تراود

***

 

میترا ملک محمدی

ابرها هم همیشه دلتنگند

مثل چادر سیاه روی سرت

صبر یعنی تحمل دوری

 دوری سی ساله از پسرت

با خودت حرف می‌زدی آرام؛

پسرم شیرمرد میدان است،

جان محمد، بیا به خواب من

پسرم از خدا چه پنهان است؛

گفته بودی صبور باشم آه

نکند این نشان بی‌صبریست

جان محمد هوای چشمانم

شرجی و غم گرفته و ابریست

جان محمد کجای مجنونی

جان محمد چقدر دلتنگم

کاش، ای کاش زود برگردی

 رو به روی نگاه بی رنگم

خواب دیدم دوباره برگشتی

خسته و خاکی و غبار آلود

بغلت کردم و تو خندیدی

جان محمد چه خواب خوبی بود

رفت و آمد به ده زیاد شده

حرف برگشتن تو پیچیده

بعد یک عمر اولین بار است

مادر تو دوباره خندیده

 روی بال فرشته‌ آمده‌ای

 آه یعنی تنت پر از زخم است؟

 جان محمد چهار شانه نبود!!!؟

دستهایی نخ کفن را بست

دلم آرام شد ، گلم، پسرم

 راضی‌ام باز هم به رضای خدا

خسته‌ی راهی ای مسافر من

 شکر برگشته‌ای میان ما

***

 

رسول شریفی

گل صحرایی من جان محمد!

شب تنهایی من جان محمد!

تمام سال ها چشمم به در بود

همه دارایی من جان محمد!

***

 

فاطمه نانی‌زاد

برا من آفتابه، جان‌محمد

مثه ماهه، شهابه، جان‌محمد

سرم بالاس، بچه‌م پر فروغه

شهید انقلابه جان‌محمد

***

 

نجمه پورملکی

ای جان محمد ! جان به پیکر بازگشته

گمگشته ی مادر به مادر بازگشته

پیراهنت را خواب دیدم  گریه کردم

از اینکه ماه خانه دیگر بازگشته

بین دو خوشحالی ( اذان و مژده ی تو)

از دشت مجنون یک کبوتر بازگشته

پیغام زیبای تو بعد از اینهمه  سال

در لحظه ی الله اکبر بازگشته

سرو رشیدم یک تکاور بود اما

 مانند اکبر رفت و اصغر بازگشته

ای تازه دامادی که دائم سبزپوشی

در حجله، تابوت تو آخر بازگشته

قسمت نشد بعد از تفحص دفن گردی

هر جا که گل می رفت پرپر بازگشته

این بوی خوش ایندفعه اما فرق دارد

 ای خواهران مژده ! برادر بازگشته

مادر صدای  بچه اش را می شناسد

دیدار اسماعیل و هاجر بازگشته

یاسوج! چشمان تو روشن  پرچم تو

با استخوان های مطهر بازگشته

امروز هم این مادر با استقامت

 با داغ نو با دیده ی تر بازگشته

می نالد از داغ شهیدخدمتی که

خاکسترش از غرب کشور بازگشته

ای سید اولاد پیغمبر کجایی…

آوازهای گریه آور بازگشته…

ای کاش مویی از سر تو کم نمی شد

ای  خادمِ در خون شناور بازگشته!

برگرد جانِ جان محمدها فدایت!

داغ رجایی نزد رهبر بازگشته

تازه وطن رنگ توانستن گرفته

با تو به ایران عشق و باور بازگشته

ای کاش روزی بشنوم این دولت عشق

صبح فرج با رمز حیدر بازگشته

***

 

سید تصور مهدی (هندوستان)

تنش دل می شود، دل می شود جان

شتابان می رود در راه جانان

برای میهنش جان می دهد او

شهیدم جان محمد پور ایران

***

 

معصومه هرمزی مقدم

مادری بیست وهفت سال سرود

بغض هایی که از فراق توبود

بیت پایانی اش پلاک توشد

جان محمدسلام ودرود

***

 

آسیه مرادپور

رفته بودی جان محمّد جان ، جوان بودم ، ببین

روز و شب ها گشته ام با انتظارت هم نشین

غصّه ام این است بعد از این همه مدّت مرا

می شناسی با چروکِ صورتی که خورده چین ؟

مژده ای آمد که با یک کاروانی آمدی

خواب دیدم یا که رؤیا بود یا این که …یقین

این گره وا شد به دستان أبَالْفضل آخرش

انتظارِ خسته ام در لحظه های واپسین

آن خبر از تو برایم یک جهانی تازه داشت

یک جهانی که در آن نه آسمانم نه زمین

آمدی خوابم مشوّش کرده ای ، بیداری ام

حسرتِ خوابی برایم شد که در آن بوده این

استخوان هایت برایم ارمغانی تازه داشت

قامتِ سروی که قطعه قطعه شد در راهِ دین

آن دلاور مردی ات یادآورِ عباس بود

سرنوشت ات نانوشته با شهادت شد عجین

رفته بودی اکبر و برگشته ای اصغر چرا

مثلِ لیلا و ربابم ؟  یا شدم اُمّ الْبنین؟

***

 

کامله منصوری (افغانستان)

رجایی وار، دل هارا تکان داد

شهید خدمت،  اینجا تشنه جان داد

دلت می سوخت مادر جان ز داغش

که داغ جان محمد را نشان داد

***

 

عمادالدین ربانی

خبر داری بدون تو چه کردم؟

کنارت بی‌خبر از هرچه دردم

تویی جان و جهانم جان محمد

علی باشد نگهدار تو هر دم

تو گفتی ترسی از دشمن ندارم

که من مرد خطر، مرد نبردم

گل سرخم تو وقتی روبرومی

نمی‌آید به چشم این روی زردم

به هر کس گفتم از داغ جدایی

دلش آتش گرفت از آه سردم

تمام عمر دنبال تو گشتم

چرا دیر آمدی دورت بگردم

***

 

صبا فیروزی

با رایحه ی بهار، آخر آمد

بعد از غم انتظار، آخر آمد

مادر! پسرِ تکاورِ رعنایت

آن عاشق بی قرار، آخر آمد

***

 

ام‌البنین بهرامی

قلب مادر زود رفت و دیر کرد

موقع ِ برگشتنش تاخیر کرد

سال‌ها چشم انتظاری عاقبت

مادرش را عاشقانه پیر کرد

قصه‌ی برگشت یوسف را به خواب

از دیار کربلا تفسیر کرد

خواب لیلایی که پای اکبرش

عشق زهرا و علی زنجیر کرد

جان محمد عاقبت برگشت تا

خواب مادر را خودش تعبیر کرد

***

 

صامره حبیبی

دیگه از جون من چیزی نمونده

چقدر این خونه بی تو سوت و کوره

چشام مونده به راهت جان محمد

میگن راهی که رفتی خیلی دوره

نمی دونی که بی تو چی کشیدم

گل چشم انتظاری هام برگرد

یه لحظه بی تو آسایش ندارم

قرار بی قراری هام برگرد

ولی خواب عجیبی دیدم اینبار

کسی می گف شهیدت رو میارن

نمونده چیزی از اون قد و بالاش

مثه بچه تو آغوشت میذارن

دعام و حضرت زهرا شنیده

دیدی که مادرت حاجت روا شد

تو اکبر رفتی و اصغر رسیدی

صدای روضه تو خونه به پا شد

“شهیدا زنده اند… الله اکبر”

خدا خیلی به تو داده سعادت

عزیز جون مادر جان محمد

مبارک باشه توفیق شهادت

***

 

مسعود ربانی

بخواب آرام مادر جان که از بوی تو سرمستم

فقط یک استخوان از جان محمد هست بر دستم

بخواب آرام تا جبران روز دوریت باشد

بخواب آرام مادر جان که من از دوریت خستم

نپرسیدی که مادر از غم هجر تو دلخونم

نپرسیدی چه اندازه به لبخند تو وابستم

بخواب آرام مادر من برایت قصه میخوانم

بخواب آرام مادر جان که من پیش تو بنشستم

بخواب ای رستم دستانم ای شهنامه عالم

بیاد کودکی هایت بخواب آرام در دستم

محمد ای یل نام آورم ای شیر میدانها

بخواب آرام من عمری کنارت بودم و هستم

***

 

علیرضا حکمتی

ای لطف مضاعف تر باران ها

ای خواب خوش رسیدن یاران ها

چون مادر جان محمد از لطف ببخش

پایان مبارکی به هر پایان ها

***

 

لیلی حضرتی

آمد اگر چه رو از این دنیا گرفته

آرام در آغوش من ماوا گرفته

من زخمی چشمان او ماندم که عمری

آیینه از چشمان او معنا گرفته

یک عمر با یادش نشستم کنج خانه

خون دل من وسعت صحرا گرفته

هر جا نسیمی از دیار دوست آمد

گفتم که هجران صبر را از ما گرفته

مجنون من آنجا که دل را زد به دریا

سهم خودش را از دل لیلا گرفته

من خواب دیدم خیر باشد یک کبوتر

امشب سراغ خانه ی ما را گرفته

آن خط شکن آمد ولی آن سرو پیکر

بین دو خط دستهایم جا گرفته

***

 

خدیجه دیلمی

چه شد که جان محمد آمدی به خواب مادرت

کدام سرزمین به آسمان کشیده شد پَرَت

چگونه با غم تو مادرت کنار آمد و

چه ها گذشت در دل پدر و یا برادرت

چه روزها که خیره شد نگاهشان به عکس تو

چقدر غصه خورد از نبودن تو خواهرت

پس از گذشت سالها به زادگاهت آمدی

که پُر شود هوا ز عطر پیکر معطرت

که مادرت دوباره مثل روزهای کودکی

بغل کند به جای جسمت استخوان پیکرت

بهار شد وطن به یمن خون پاکت ای شهید

چه سبز شد جوانه زد شکوفه های باورت

***

 

نیره جهانشاهی

وقتی که عطر چادرت را باد می ریخت

برشال سبز جاده ها و کوه دهدشت

باد صبا آورد بوی یوسفت را

آن دم که چشم خسته ات بی خواب می گشت

از پشت ابر تیره چون ماهت عیان شد

چون روز روشن شد همه شب های تارت

این دفتر هجران رسید آخر به پایان

افسوس که آخر ندیدی تک سوارت

با این همه مادر تو خورشیدی فروزان

از تو تراود شبنم ایمان و توحید

در سرزمین نامرادی های دنیا

کارد نوای لای لایت بذر امید

از دامن پاکت بروید جان محمد

آزاده ایی بی باک و نستوه و تکاور

ایران بتابد همچو خورشیدی فروزان

با لاله های عاشق در خون شناور

 

    برچسب ها:
لینک کوتاه خبر:
×
  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط ادراك خبر در وب سایت منتشر خواهد شد
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • لطفا از تایپ فینگلیش بپرهیزید. در غیر اینصورت دیدگاه شما منتشر نخواهد شد.
  • نظرات و تجربیات شما

    نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

    نظرتان را بیان کنید